Spis treści

• Przed Mszą św.
• Msza katechumenów
  • Początek Mszy św.
  • Modlitwy u stopni ołtarza
  • Confiteor
  • Antyfony
  • Introit
  • Kyrie
  • Gloria
  • Kolekta
  • Po epistole - Graduał, Alleluja/Traktus i Sekwencja
  • Ewangelia
  • Credo
• Msza wiernych
  • Offertorium
  • Lavabo
  • Orate fratres i prefacja
  • Kanon
  • Po kanonie
  • Komunia kapłana
  • Komunia wiernych
  • Ablucja
  • Po komunii
  • Ostatnie rozkazy
  • Zakończenie

Przed Mszą św.

Przed wypełnieniem tej anielskiej służby, jaką jest posługiwanie do Mszy św., ministrant powinien pomodlić się przed Najświętszym Sakramentem lub w zakrystii przed Krzyżem (zobacz modlitwy przed służbą).

Następnie ubiera się w strój przeznaczony dla ministrantów i przygotowuje wszystko, co potrzeba, tak jak to zostało podane w zasadach ogólnych dla Mszy św..

Gdy kapłan wejdzie do zakrystii, ministrant pozdrowi go pozdrowieniem Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus, po czym pójdzie zapalić świece.

Kapłan umywszy ręce, zakłada szaty liturgiczne - w czasie tych czynności modli się, zatem nie należy mu w żaden sposób przeszkadzać lub zakłócać ciszy. Kapłan ubrawszy się, sprawdza również mszał - dopiero potem ministrant bierze go w swoje ręce, trzymając go grzbietem po prawej stronie, za lewy górny i prawy dolny róg.

Przed wyjściem do Mszy św. wraz z kapłanem czyni się pokłon prosty średni w kierunku krzyża. Gdy kapłan rozpocznie modlitwę słowami Adiutorium nostrum in nomine Domini, odpowiada się Qui fecit caelum et terram. Obaj przy tym czynią znak Krzyża. Kapłan może również dodać Procedamus lub Procedamus in pace, na co należy odpowiedzieć In nomine Christi. Amen.

Przed wyjściem z zakrystii, jeśli jest taka możliwość, należy podać wodę święconą celebransowi - w tym celu macza palce prawej ręki w kropielnicy i podaje kapłanowi, po czym sam, wzbudzając przy tym akt skruchy, czyni znak krzyża. Następnie raz poruszy lekko dzwonkiem wiszącym przy wyjściu z zakrystii, aby oznajmić rozpoczęcie Mszy św.

Msza katechumenów

Początek Mszy św.

Wychodząc z zakrystii, idzie się powolnym krokiem, wyprzedzając celebransa o dwa, trzy kroki, ze wzrokiem spuszczonym w dół, nie rozglądając się po kościele. Należy zająć miejsce po prawej stronie środka ołtarza. Kiedy celebrans stanie na środku, następuje wspólne przyklęknięcie na jedno kolano. W przypadku ministranta to zawsze jest przyklęknięcie na jedno kolano, w przypadku celebransa niekoniecznie, jeśli Msza św. odbywa się np. przy ołtarzu bocznym bądź też nie ma Najświętszego Sakramentu w tabernakulum.

Jeżeli celebras ma biret na głowie, przed rewerencją podaje go ministrantowi - ten odbiera go, całując najpierw rękę kapłana, potem biret. Mszał w tym czasie opiera na lewym ramieniu i podtrzymuje lewą ręką.

Kapłan udaje się na najwyższy stopień ołtarza, aby przygotować na nim kielich. W tym czasie ministrant wchodzi na stopnie ołtarza od prawej strony i kładzie mszał na pulpicie, grzbietem do prawej strony, żeby otwarcie było zwrócone w stronę ewangelii. Trzymając biret w prawej ręce przed sobą, czyni pokłon w stronę krzyża, jeśli taki zwyczaj obowiązuje, po czym schodzi z ołtarza i odkłada biret albo na kredencji, jeśli jest wystarczająco miejsca, albo na sedilii celebransa.

Następnie udaje się na stronę ewangelii i nie czekając na celebransa, od razu klęka na posadzce w taki sposób, aby między nim a celebransem była odległość około dwóch kroków, aby ten miał wystarczająco miejsca, gdy będzie schodził z ołtarza przed stopnie.

Modlitwy u stopni ołtarza

Msza św. rozpoczyna się znakiem Krzyża, który czyni się wraz z celebransem. Udziela się odpowiedzi zgodnie z tablicą odpowiedzi. Na Gloria Patri czyni się pokłon średni prosty. Podczas Confiteor celebransa klęczy się wyprostowanym i nie ma bicia się w piersi. Dopiero na modlitwę Misereatur tui… pochyla się w stronę kapłana. Kapłan odpowiada Amen.

Confiteor

Po odpowiedzi kapłana należy zrobić pokłon średni prosty w kierunku ołtarza i odmówić swój Confiteor. Na słowa et tibi Pater oraz et te Pater trzeba zwrócić się ku celebransowi. Trzykrotnie należy uderzyć się w piersi na słowa mea culpa. Robi się to w taki sposób, że lewa ręka spoczywa otwarta i ze złączonymi palcami trochę poniżej piersi. Prawą ręką zaś, również otwartą i ze złączonymi palcami bije się w piersi. Pod żadnym pozorem nie należy tego robić gwałtownie i głośno.

Podczas modlitwy Misereatur vestri odmawianej przez kapłana nadal należy pozostać w pozycji pochylonej. Dopiero po odpowiedzi Amen należy wyprostować się i wraz z kapłanem uczynić znak Krzyża na słowa Indulgentiam, odpowiadając na zakończenie Amen.

Antyfony

Na słowa Deus tu conversus należy uczynić pokłon prosty mniejszy i w nim pozostać aż do Oremus wypowiadanego przez kapłana. Wówczas można się całkowicie wyprostować, chwycić fałdy alby kapłana i unieść w gorę, tak by podczas wchodzenia na stopnie alba nie dotykała ich. Gdy kapłan znajdzie się na suppendaneum, można wstać i kleknąć na najniższym stopniu.

Introit

Na Introit czyni się znak Krzyża wraz z celebransem. Czyni się wszystkie znaki Krzyża, które czyni celebrans, podobnie jak przy modlitwach u stopni ołtarza. Również, niezależnie od tego, czy się stoi, czy się klęczy, na słowa Oremus, Gloria Patri oraz wspomnienie elevata voce (czyli kapłan wypowiadający je tak głośno, by ministrant je usłyszał) imienia Jezus robi się pokłon w stronę Krzyża. Obowiązują również pozostałe pokłony, według tego, co podano w zasadach ogólnych o pokłonach.

Kyrie

Następnie kapłan przechodzi na środek ołtarza i naprzemian odmawia się Kyrie. Cały czas klęczy się po stronie ewangelii.

Jeżeli występuje więcej niż jedna lekcja (np. podczas Suchych Dni), kapłan przechodzi na stronę epistoły i przed każdą z nich wzywa wiernych do modlitwy słowami Oremus. Po każdej z nich, kiedy kapłan zamilknie lub da znak, kładąc lewą dłoń na ołtarzu, odpowiada się Deo Gratias, z wyjątkiem piątej lekcji odczytywanej w Sobotę Suchych Dni.

Gloria

Następnie, przed ostatnią lekcją, w święta III klasy i wyżej (z wyjątkiem okresów i dni pokutnych) kapłan odmawia hymn Gloria in excelsis Deo. Nie recytuje się go wspólnie z kapłanem. Natomiast na następujące słowa robi się pokłon prosty większy:

• Deo
• Adoramus Te
• Gratias agimus tibi
• Iesu Christe
• Suscipe deprecationem nostram
• Iesu Christe po raz drugi

Na słowa Cum Sancto Spiritu wraz z kapłanem czyni się znak Krzyża.

Kolekta

Kapłan wzywa wiernych do modlitwy słowami Dominus vobiscum, na co odpowiada się Et cum spiritu tuo. Następuje odczytanie przez kapłana oracji przypadającej na dany dzień. Na modlitwie kończącej orację obowiązuje pokłon prosty większy, z wyjątkiem zakończenia Qui vivis et regnas, gdyż tutaj nie ma wspomnienia całej Trójcy Przenajświętszej. Na Per omnia saecula saeculorum odpowiada się Amen. Następuje odczytanie epistoły.

Po epistole - Graduał, Alleluja/Traktus i Sekwencja

Po epistole następuje odczytanie przez kapłana Graduału oraz Alleluja, względnie Traktusa w okresie pokutnym. Jeśli nie ma Sekwencji, należy wstać względnie po jednym, maksymalnie dwóch wersetach Graduału i przejść na stronę epistoły, ustawiając się po prawej stronie celebransa, twarzą ku niemu.

Sekwencja jest odczytywana w następujące święta (w nawiasach podano, przy jakich wersetach warto wstać, aby przejść na stronę epistoły):

• Wielkanoc i całą oktawę (Dic nobis, Maria, quid vidisti in via?)
• Zesłanie Ducha Świętego i całą oktawę (Lava quod est sordidum)
• Boże Ciało (Bone pastor, panis vere)
• Siedmiu Boleści Najświętszej Maryi Panny (Flammis ne urar succensus)
• Msze św. żałobne (Oro supplex et accilinis)

Ewangelia

Kiedy kapłan udaje się na środek ołtarza, by odmówić Munda cor przed ewangelią, należy wejść na suppendaneum i zabrać pulpit z mszałem - należy bez pokłonów chwycić tylko i wyłącznie za pulpit, tak aby palcami nie dotykać kart mszału. Następnie, obracając się przez lewe ramię, udaje się krótszą drogą, po przekątnej, na środek ołtarza, by po przyklęknięciu, ponownie krótszą drogą, po przekątnej, ustawić pulpit z mszałem po stronie ewangelii. Pulpit stawia się bokiem tak, aby górna część mszału była obrócona w kąt ołtarza.

Następnie schodzi stopień niżej z suppendaneum i obracając się przez prawe ramię, staje przodem do mszału i daje kapłanowi właściwe odpowiedzi. Jednocześnie, równo z celebransem (nie wcześniej) robi trzy małe znaki Krzyża na czole, ustach i piersiach. Jeśli w pierwszym, względnie drugim, wersecie ewangelii, nie padnie imię Iesus, bez pokłonu i obracając się przez lewe ramię, należy wrócić na stronę epistoły, gdzie stoi się zwróconym w stronę celebransa tak długo, jak odczytywana jest ewangelia. W przypadku wystąpienia tegoż imienia, po pokłonie przechodzi się na stronę epistoły z zachowaniem tych samych zasad.

Gdy kapłan chwyta do ręki mszał lub pochyla się ku niemu, by ucałować odczytaną ewangelię, odpowiada się Laus Tibi, Christe i natychmiast klęka po stronie epistoły na najniższym stopniu, względnie na posadzce, jeśli nie ma suppendaneum.

Credo

W święta II klasy i wyżej (z wyjątkiem mszy żałobnych) kapłan odmawia wyzwanie wiary. Nie recytuje się go wspólnie z kapłanem. Natomiast na następujące słowa robi się pokłon prosty większy:

• Deum
• Iesum Christum
• simul adoratur

Na słowa et vitam venturi saeculi wraz z kapłanem czyni się znak Krzyża.

Msza wiernych

Offertorium

Kapłan ponownie wzywa wiernych do modlitwy. Po Oremus należy udać się do kredencji i w czasie, kiedy kapłan będzie zdejmował welon z kelicha, należy zadzwonić raz.

Następnie należy wziąć do prawej ręki ampułkę z winem, a do lewej ampułkę z wodą. Obie należy trzymać w taki sposób, by celebrans mógł ją odebrać za ucho. W tym czasie kapłan ofiarowuje hostię. Kiedy celebrans będzie odkładał patenę pod korporał, należy zbliżyć się do ołtarza i stanąć na przedostatnim stopniu i pocałowawszy ampułkę z winem, podać ją celebransowi.

Zaraz po tym przekłada się ampułkę z lewej ręki do prawej i chwyta w podobny sposób, a następnie od razu całuje. Kiedy celebrans oddaje ampułkę z winem, odbiera się ją lewą ręka.

Ampułkę z wodą należy podać jak najbliżej czaszy kielicha, tak aby celebras nie musiał obracać się w celu uczynienia znaku krzyża nad nią. Kiedy kapłan weźmie ampułkę z wodą, przekłada się ampułkę z winem do prawej ręki i całuje.

Kiedy celebrans oddaje ampułkę z wodą, odbiera się ją lewą ręką i natychmiast całuje, po czym obracając się przez prawe ramię, należy wrócić do kredencji i odstawić obie ampułki.

W czasie podawania i odbierania ampułek nie czyni się żadnych pokłonów.

Lavabo

Należy wziąć tackę do lewej ręki, a ręczniczek umieścić na przedramieniu tej samej ręki. Alternatywnie, można wziąć ręczniczek, trzymając go pod tacką. W obu przypadkach ręczniczek powinien być w pełnii rozłożony. W prawej ręce trzyma się ampułkę z wodą.

Kiedy kapłan będzie czynił znaki krzyża nad darami ofiarnymi, należy ponownie zbliżyć się do ołtarza i stanąć na przedostatnim stopniu. Gdy celebrans będzie się zbliżał, należy oddać mu pokłon, a następnie ostrożnie polać wodą jego palce. Podnosząc palce do góry, celebrans daje znać, że należy zaniechać polewania wody - wówczas należy umożliwić kapłanowi wytarcie palców w ręczniczek, podsuwając go na odpowiednią wysokość.

Gdy celebrans wytrze palce, ponownie następuje pokłon i obracając się przez prawe ramię, powrót do kredencji.

Orate fratres i prefacja

Wziąwszy dzwonki do ręki, obracając się przez lewe ramię, należy udać się do stopni ołtarza i kleknąć po prawej stronie, na najniższym stopniu.

Następuje wezwanie do modlitwy przez celebransa słowami Orate fratres. Kiedy kapłan obróci się przodem do ołtarza lub wcześniej wypowie elevata voce słowo omnipotentem, należy rozpocząć modlitwę Suscipiat Dominus…

Na wezwania przed prefacją należy dać właściwe odpowiedzi. Podczas Sanctus uderza się w dzwonki trzykrotnie, jednocześnie będąc lekko pochylonym (pokłon prosty mniejszy) aż do słów Benedictus qui venit, kiedy należy wyprostować się i uczynić wraz z kapłanem znak Krzyża.

Kanon

Tuż przed konsekracją, kiedy kapłan wyciąga ręce i trzyma je nad kielichem, wypowiadając elevata voce słowa Hanc igitur, należy uderzyć w dzwonek raz, po czym zabrać go ze sobą i udać się na przedostatni stopień, klękając nieco bliżej celebransa po jego prawej stronie.

Po wypowiedzeniu słów konsekracji, gdy celebrans już zacznie przyklękać, należy najpierw chwycić za ornat celebransa w taki sposób, aby był on naprężony i nie miał żadnych zagnieceń, zrobić głęboki pokłon i uderzyć raz w dzwonek. W czasie adoracji Ciała Pańskiego, należy uderzyć w dzwonek trzy razy - preferowany sposób to raz, kiedy celebrans unosi Ciało Pańskie do góry, kolejny, kiedy przytrzymuje je w górze i ostatni, kiedy je opuszcza, by położyć Je na korporale. Gdy kapłan ponownie przyklęka, należy ponownie uderzyc w dzwonek raz, robiąc przy tym głęboki pokłon. Dokładnie to samo robi się podczas konsekracji wina w Krew Przenajświętszą. Po konsekracji należy wrócić na swoje miejsce, zabierając dzwonek ze sobą. W trakcie przechodzenia nie czyni się żadnych dodatkowych przyklęknięć.

Gdy kapłan wypowiada słowa Nobis quoque peccatoribus elevata voce, należy raz uderzyć się w piersi.

Podczas modlitwy Per ipsum…, gdy celebrans podnosi nieco do góry kielich wraz z konsekrowaną hostią i wypowiada słowa omnis honor et gloria, należy uderzyć raz w dzwonki. Kanon kończy się słowami Per omnia saecula saeculorum, na co odpowiada się Amen.

Po kanonie

Podczas Modlitwy Pańskiej, Łamiania Chleba i modłów o pokój daje się właściwe odpowiedzi. Podczas Agnus Dei nie odpowiada się nic, natomiast należy uderzyć się w persi na słowo nobis.

Jeśli wiadomym jest, że będzie komunia wiernych (poza samym ministrantem), po wyrecytowaniu przez celebransa Agnus Dei, należy przykryć balaski obrusami do tego przeznaczonymi - pierw po stronie epistoły, następnie po stronie ewangelii.

Komunia kapłana

Kapłan bierze do rąk Ciało Pańskie i pochyla się głęboko. Wówczas należy wziąć do rąk dzwonek i na każde Domine wypowiedziane elevata voce, bądź uderzenie się w piersi kapłana, gdyby słowa nie były słyszalne, należy uderzyć w dzwonek raz.

Gdy kapłan spożywa Ciało Pańskie, wraz z nim należy uczynić głęboki pokłon, prostując się w tym samym momencie.

Jeśli nie ma komunii wiernych, należy uczynić głęboki pokłon w trakcie spożycia przez celebransa Krwi Przenajświętszej, po czym natychmiast wstać, wziąć ze sobą dzwonki i przygotować się do ablucji.

Komunia wiernych

Jeśli wiadomym jest, że będzie komunia wiernych (nawet jeśli jest to tylko i wyłącznie sam ministrant), wówczas podczas przyklęknięcia celebransa po krótkiej modlitwie po spożyciu Ciała Pańskiego, należy wziąć ze sobą dzwonki i udać się do kredencji. Następnie wziąć patenę i udać się na swoje miejsce, po prawej stronie ołtarza na najniższym stopniu.

W trakcie spożycia przez celebransa Krwi Przenajświętszej, należy wykonać pokłon średni prosty i zacząć recytować Confiteor i pozostać w tej pozycji aż do Indulgentiam kapłana, kiedy trzeba się wyprostować i uczynić znak Krzyża.

Po odpowiedzi Amen należy udać się nieco na lewą stronę, przyklękając przez środek i klęknąć na przedostatnim stopniu, tak aby mieć kapłana po swojej prawej stronie. Podczas odpowiedzi na Ecce Agnus Dei należy, trzymając patenę w lewej ręce, prawą dłonią uderzać się w piersi.

Po przyjęciu Komunii św., jeśli są inni wierni przystępujący do Komunii przy balaskach, należy udać się wraz z celebransem i usługiwać pateną przy komunikowaniu, będąc cały czas po prawej stronie celebransa. W trakcie komunikowania nie ma żadnych przyklęknięć.

Po skończonym rozdawaniu Komunii św. oddaje się celebransowi patenę, a następnie przyklęka na najniższym stopniu lub posadzce i pozostaje w tej pozycji aż do momentu zamknięcia przez kapłana tabernakulum. Wówczas należy udać się do kredencji, aby przygotować się do ablucji.

Ablucja

Będąc przy kredencji, należy wziąć do prawej ręki ampułkę z winem, a do lewej ampułkę z wodą i obróciwszy się przez lewę ramię, czekać przy kredencji. Kiedy celebrans odkłada patenę, należy wejść na suppendaneum i nalać wina do kielicha. Kiedy celebrans da znak, aby przestać lać, należy udać się na przedostatni stopień po stronie epistoły z obiema ampułkami i oczekiwać na celebransa.

Kiedy kapłan podchodzi z kielichem, względnie puryfikowanym cyborium, należy uczynić pokłon prosty głęboki i wylać na palce kapłańskie pozostałe wino oraz wodę. Należy zawsze lać z prawej ręki, aby uniknąć wszelkich dziwnych pozycji i nienaturalnych ruchów, które nie są do pogodzenia z dostojnością liturgii. Jeśli to konieczne, należy nawet wejść na suppendaneum, by dogodnie służyć celebransowi. Kiedy celebrans da znak, by przestać lać bądź też wylana zostanie cała zawartość ampułek, należy, obróciwszy się przez prawe ramię, powrócić do kredencji i odstawić ampułki na tacce.

Po komunii

Obróciwszy się przez lewe ramię, nalezy udać się na stronę ewangelii, wchodząc na suppendaneum od strony bocznej. Następnie wziąć ze sobą pulpit z mszałem i krótszą drogą przenieść go na stronę epistoły. Następnie, jeśli panuje taki miejscowy zwyczaj, pokłonić się w stronę krzyża, po czym ponownie wrócić na stronę ewangelii, klękając na najniższym stopniu.

Jeśli komunia wiernych miała miejsce, przed uklęknięciem po stronie ewangelii należy z powrotem przerzucić obrusy z balasek na stronę prezbiterium, najpierw czyniąc to po stronie epistoły, a następnie po stronie ewangelii.

Na modlitwie Postcommunio należy zachowywać się i dawać dokładnie te same odpowiedzi, jak przy kolekcie.

Ostatnie rozkazy

Na Ite, missa est lub Benedicamus Domino oraz po błogosławieństwie kapłana daje odpowiednie odpowiedzi. Nie robi się żadnych pokłonów w czasie błogosławieństwa. Po Amen natychmiast się wstaje i udziela odpowiednich odpowiedzi przed odczytem przez celebransa Ostatniej Ewangelii, kreśląc przy tym małe znaki Krzyża, tak jak przed ewangelią, po czym należy przejść na stronę epistoły i ustawić się w kierunku celebransa, dokładnie tak samo jak przy ewangelii. Jeżeli kapłan potrzebuje tabliczki z modlitwami przepisanymi przez papieża Leona XIII, należy ją zabrać z kredencji przed ustawieniem się po stronie epistoły. Wraz z celebransem przyklęka się na jedno kolano na słowa Et verbum caro factum est, a na końcu ewangelii odpowiada się Deo gratias.

Następnie kapłan schodzi z suppendaneum na modlitwy po cichej Mszy św. Klęka się zawsze stopień niżej niż celebrans i daje się mu odpowiednie odpowiedzi.

Zakończenie

Po skończonych modlitwach wstaje się razem z celebransem, po czym wchodząc od prawej strony suppendaneum, bierze się mszał z pulpitu. Przed zejściem z suppendaneum, jeśli panuje taki lokalny zwyczaj, czyni się pokłon w stronę Krzyża. Następnie, obróciwszy się przez prawę ramię, należy udać się do kredencji i zabrać stamtąd biret kapłana i odłożyć tam tabliczkę z modlitwami, jeśli była wcześniej potrzebna. Następnie, obróciwszy się przez lewe ramię, należy ustawić się obok celebransa po jego prawej stronie, przed stopniami ołtarza.

Gdy celebrans robi rewerencję, przyklęka się, a następnie podaje biret kapłanowi, całując najpierw biret, a potem rękę. Gdyby należało iść w lewą stronę, obchodzi się celebransa za nim. Nigdy nie przechodzi się między celebransem a ołtarzem. Idąc do zakrystii, poprzedza się celebransa na odległość dwóch, maksymalnie trzech kroków, mając wzrok opuszczony.

Będąc już w zakrystii, wraz z celebransem oddaje się pokłon prosty większy - najpierw Krzyżowi, a następnie celebransowi. Prosząc o błogosławieństwo słowami Iube domne, benedicere, odkłada się mszał, a następnie klęka na oba kolana.

Po sprzątnięciu paramentów z kredencji i zdjęciu szat, w których służyło się, można pomodlić się modlitwami po służbie.