Jeśli nieraz jest odprawiana Msza św. śpiewana, ale brak jest wystarczającej liczby ministrantów do pełnej posługi, opuszcza się posługę ceremoniarza i rozprasza jego odpowiedzialności między akolitów. Wówczas mówimy o posłudze akolitów, określanych również ministrantami M1 oraz M2 oraz turyferarza (T), z opcjonalnym nawikulariuszem. Akolici nie posługują z akolitkami - zamiast tego, poruszają się między stopniami ołtarza.
Za podstawę będzie służyć opis posługi do Mszy św. śpiewanej z pełną asystą. Tutaj zostaną opisane tylko te części Mszy św., w których zachodzą różnice.
Spis treści
Przed Mszą św.
Rolę ceremoniarza, odpowiadającego za przygotowanie przejmuje Starszy Akolita (M1).
Przed niedzielną Sumą, jeśli ma miejsce Asperges, rolę ceremoniarza również przejmuje ministrant M1. Tok postępowania jest dokładnie taki sam jak to opisano tutaj.
Asysta wychodzi w następującej kolejności:
- turyfer i nawikulariusz
- młodszy akolita (M2)
- starszy akolita (M1)
- celebrans
Msza katechumenów
Początek Mszy św.
Wychodząc do Mszy św., turyfer z ewentualnym nawikulariuszem czynią rewerencję na środku przed ołtarzem, nie czekając na resztę asysty.
Ministrant M2 ustawia się na lewo od środa ołtarza i w razie potrzeby przepuszcza pozostałą część procesji przed sobą.
Ministrant M1 ustawia się na prawo od środa ołtarza i po przybyciu celebransa, odbiera od niego biret. Po czym celebrans i obaj akolici wspólnie przyklękają na jedno kolano, po czym M1 odkłada biret na sedilii kapłańskiej. Następnie dołącza do celebransa, ustawiając się po jego prawej stronie i daje znak do przyklęknięcia na oba kolana - M1 oraz M2 klękają równocześnie.
Modlitwy u stopni ołtarza do Introitu
Obaj ministranci starają się udzielać odpowiedzi jednocześnie. W razie braku synchronizacji, może odpowiadać tylko i wyłącznie M1. Gesty, znaki krzyża oraz pokłony obowiązują wszystkich.
Kiedy celebrans znajdzie się już na suppendaneum, M1 daje znak do powstania.
Pierwsze okadzenie
M1 zachowuje się dokładnie tak jak ceremoniarz i bierze udział w zasypce wraz z turyferem i nawikulariuszem. M2 natomiast ustawia się na przedostatnim stopniu, stając za plecami celebransa pod skosem, zwróconym ku Najświętszemu Sakramentowi.
Po zakończeniu zasypki, M1 oraz M2 asystują celebransowi przy okadzaniu ołtarza. Turyfer podawszy trybularz M1, schodzi z suppendaneum wraz z nawikulariuszem i ustawia się przy kredencji w taki sposób, by M1 oraz M2 znajdowali się na czas okadzania celebransa po jego lewej ręce.
Po pierwszym przyklęknięciu M1 bierze mszał i schodzi przed boczne stopnie ołtarza po stronie epistoły, po czym obracając się przez lewe ramię, tam pozostaje aż do momentu trzeciego przyklęknięcia okadzającego ołtarz celebransa - wówczas wchodzi na suppendaneum, odkłada mszał i kontynuuje asystę celebransowi przy okadzaniu.
Pod koniec okadzenia ołtarza, po czwartym przyklęknięciu, M1 schodzi jeden stopień niżej i odwracając się przez lewe ramię, czeka na celebransa, by ten podał mu trybularz. W tym czasie M2, udając się jak najkrótszą drogą przed boczne stopnie ołtarza, dołącza do M1, tak by M2 miał go po swojej prawej ręce.
W okadzeniu celebransa biorą udział obaj akolici oraz turyfer. W środku znajduje się M1, M2 stoi po jego lewej stronie, a turyfer stoi po prawej stronie M1. M1 okadza celebransa trzema podwójnymi ruchami (3x2). Po okadzeniu następuje znowu głęboki pokłon przez wszystkich trzech ministrantów, a potem przekazanie trybularza przez M1 turyferowi.
Introit i Kyrie
Ministranci M1 oraz M2 równocześnie z celebransem czynią znak krzyża na Introit, po czym idąc obok siebie, udają się na środek przed ołtarzem. Po przyklęknięciu na jedno kolano, rozchodzą się na swoje miejsca przed stopniami ołtarza i stoją. Udzielają również wymaganych odpowiedzi w czasie Kyrie.
Zejście z ołtarza
Gdyby śpiew scholi przedłużał się, celebrans może zejść z ołtarza, by usiąść na sedili. Wówczas wraz z celebransem M1 oraz M2 robią pokłon prosty większy i udają się do sedilli. M2 nie czyni żadnych przyklęknięć przechodząc przez środek ołtarza. M1 zachowuje się tak jak ceremoniarz. M2 ustawia się po lewej stronie celebransa - jeśli natomiast brak jest miejsca, może udać się na miejsce siedzące po przeciwnej stronie.
Kiedy celebrans siada, w tym samym momencie M2 (jeśli siedzi po przeciwnej stronie) i nawikulariusz siadają na swoich miejscach. Turyfer pozostaje w postawie stojącej. Kiedy celebrans wstaje, M2 oraz nawikulariusz również wstają.
M1 daje znak celebransowi, by udać się z powrotem do ołtarza, zwracając się ku niemu i czyniąc pokłon prosty większy. Wówczas celebrans zdejmuje biret i podaje go M1, po czym wstaje. M1 odkłada biret na sedilii celebransa i razem z nim udaje się na środek ołtarza, ustawiając się po jego prawej ręce. Jeśli M2 stał obok celebransa, udaje się na środek ołtarza przed celebransem, tak aby po dotarciu na miejsce znajdował się po lewej stronie celebransa. Gdyby M2 siedział po przeciwnej stronie, po prostu udaje się na swoje miejsce przed ołtarzem, ustawiając się na lewo od celebransa. Celebrans wraz z M1 i M2 przyklękają na jedno kolano, po czym celebrans wchodzi na suppendaneum, a M1 przytrzymuje mu fałdy alby, po czym M1 i M2 rozchodzą się na swoje miejsca przed stopniami.
Gloria
Celebrans udaje się na środek ołtarza, by zaintonować hymn Gloria in excelsis Deo. M1 posługuje mu tabliczką z nutami, jeśli zachodzi taka potrzeba. Następnie M1, obracając się przez prawe ramię, schodzi z suppendaneum i udaje się na miejsce u stopni ołtarza po prawej stronie.
Kiedy celebrans będzie chciał zejść z ołtarza podczas śpiewu scholi, czyni wraz z ministrantami M1 i M2 przyklęknięcie. Reszta asysty nie przyklęka. Po przyklęknięciu M1 obraca się przez prawe ramię, a dochodząc do sedilii, obraca się przez lewe ramię o 270 stopni, tak by obrót wykonać przodem do celebransa i ustawić się przed sedilią celebransa. Ministrant M2 zachowuje dokładnie tak samo, jak opisano wyżej przy zejściu z ołtarza. M1 przejmuje rolę ceremoniarza.
Podczas Cum Sancto Spiritu M1 pierw obraca się przez lewe ramię przodem do celebransa i czyni znak krzyża, po czym odbiera od niego biret. Następuje powrót do ołtarza, tak jak opisano wyżej. Kiedy celebrans wejdzie na suppendaneum, M1 oraz M2 ustawiają się na swoich miejscach przed stopniami ołtarza, nie czyniąc uprzednio już żadnych przyklęknięć.
Kolekta i epistoła
Po odśpiewaniu wszystkich oracji przez celebransa, następuje lekcja. M1 oraz M2 przyklękają na najniższym stopniu. Po skończeniu śpiewania lekcji przez celebransa, M2 odpowiada Deo Gratias.
Po epistole - Graduał, Alleluja/Traktus i Sekwencja
Ministranci M1 i M2 wstają na Graduał. Schola w tym czasie intonuje śpiew. Jeśli nie ma scholi, nie ma wówczas śpiewu w ogóle.
Kapłan odczytuje Graduał, Alleluja/Traktus i Sekwencję, jeśli występuje. Po odczytaniu może zejść z ołtarza - wówczas postępuje się dokładnie tak jak opisano wyżej.
Sekwencja może być odśpiewywana przez scholę w następujące święta (w nawiasach podano, przy jakich wersetach M1 może dać sygnał celebransowi, aby udać się na zasypkę przed ewangelią):
- Wielkanoc i całą oktawę (Dic nobis, Maria, quid vidisti in via?)
- Zesłanie Ducha Świętego i całą oktawę (Lava quod est sordidum)
- Boże Ciało (Ecce panis Angelorum)
- Siedmiu Boleści Najświętszej Maryi Panny (Fac, ut portem Christi mortem)
- Msze św. żałobne (Oro supplex et accilinis)
Kiedy celebrans zbliża się w kierunku środka ołtarza, turyfer wraz z nawikulariuszem i M1 asystują mu w zasypce w identyczny sposób jak przy pierwszej zasypce. M2 pozostaje na swoim miejscu przed stopniami ołtarza i cały czas stoi.
Po zasypce nawikulariusz odkłada łódkę na kredencję i pozostaje na swoim miejscu. Turyfer schodzi z suppendaneum bocznymi stopniami po stronie epistoły i ustawia się na środku przed ołtarzem, zostawiając nieco miejsca po swojej lewej stronie dla M1.
M1 bierze pulpit z mszałem i krótszą drogą dołącza do turyfera, ustawiając się na zostawionym przez niego wolnym miejscu. Kiedy M1 daje znak, wraz z turyferem przyklękają.
Następnie M1 krótszą drogą wchodzi na suppendaneum, by ustawić pulpit z mszałem po stronie ewangelii. Po czym schodzi stopień niżej i obracając się przez prawe ramię, ustawia się przodem do mszału.
W tym czasie, turyfer udaje się na stronę ewangelii i ustawia na posadzce przy bocznych stopniach.
Ewangelia
Następuje odśpiewanie ewangelii. Po uczynieniu małych znaków krzyża, M1 postępuje z trybularzem dokładnie w ten sam sposób jak ceremoniarz.
Po okadzeniu przez celebransa M1 odbiera trybularz, poruszając się w ten sam sposób, jak przy podawaniu. M1 oddaje trybularz turyferowi dopiero po rewerencji na imię Iesus, wykonując dokładnie te same obroty, jak przy odbiorze, po czym udaje się na swoje miejsce po prawej stronie przed stopniami, ustawiając przodem do mszału. M2 cały czas pozostaje na swoim miejscu, jak i również turyfer.
Po zakończeniu odśpiewania ewangelii, M1 wraz z M2 daje odpowiednią odpowiedź, po czym pozostają na swoich miejscach.
Po ewangelii
Turyfer udaje się do zakrystii. Jeśli wyjście do Mszy św. było procesyjne (tj. przez środek kościoła), udaje się na środek przed ołtarzem, gdzie przyklęka i nawą udaje się do zakrystii. W przeciwnym wypadku tuż po Laus Tibi, Christe przyklęka na jedno kolano i krótszą drogą zmierza do zakrystii.
Kazanie
Jeśli wiadomym jest, że będzie głoszone kazanie, celebrans ściągnie manipularz i odłoży go na mszale, względnie na ołtarzu.
Kiedy celebrans ściąga manipularz, M1 udaje się po biret i wraca na miejsce przed stopniami ołtarza. Po zejściu celebransa na środek przed ołtarzem, M1 oraz M2 przyklękają wraz z nim. M1 podaje celebransowi biret, po czym celebrans udaje się głosić kazanie. M2 przepuszcza celebransa przed sobą. Następnie M1 oraz M2 schodzą się na środku, wspólnie przyklękają. Następnie M1 obraca się przodem do M2 przez lewe ramię o 270 stopni, zaś M2 obraca się przodem do M1 przez prawe ramię i razem udają się na swoje miejsca siedzące przy kredencji.
Jeśli celebrans przed wygłoszeniem kazania będzie odczytywał z mszalika epistołę i ewangelię w języku ojczystym, ministranci mogą usiąść na lekcję, natomiast wstają na ewangelię, w czasie kiedy celebrans wypowiada słowa powstawszy, wysłuchajcie. Mogą ponownie usiąść po słowach Tyle jest słów świętej ewangelii przeznaczonych na dzisiejszą uroczystość.
Po kazaniu
Po zakończonym kazaniu, wszyscy ministranci wstają.
Turyfer, będący w Zakrystii, rozpala drugi węgielek w trybularzu.
Ministranci M1 oraz M2 dołączają do celebransa zmierzającego na środek przed ołtarzem. M2 udaje się na miejsce po lewej stronie w taki sposób, by celebrans przeszedł przed nim. M1 odbiera od celebransa biret i wszyscy wspólnie przyklękają, po czym M1 odkłada biret na sedilię celebransa i wraca na miejsce po prawej stronie przed stopniami ołtarza. Celebrans w tym czasie wchodzi na suppendaneum i zakłada manipularz.
Credo
Sposób postępowania M1 jest dokładnie taki sam jak ceremoniarza. Pozostali ministranci zachowują się podobnie jak to opisano wyżej przy okazji Gloria oraz zejścia z ołtarza.
Msza wiernych
Offertorium
Po Oremus obaj ministranci M1 oraz M2 schodzą się na środku przed ołtarzem, po czym wspólnie robią przyklęknięcie i udają się do kredencji. M2 chwyta dzwonek i kiedy kapłan będzie zdejmował welon z kelicha, uderza w niego raz. Następnie, obaj przygotowują się do posługi z ampułkami - starszy akolita z winem, młodszy akolita z wodą.
Po posłudze z winem i wodą, odłożywszy ampułki, obaj ministranci przygotowują się do trzeciego okadzenia. M2 udaje się na swoje miejsce przed stopniami ołtarza, na lewo od środka, zaś M1 ustawia się w taki sposób, by mieć nawikulariusza po swojej prawej ręce.
Trzecie okadzenie
Kiedy celebrans zacznie czynić znaki Krzyża nad darami ofiarnymi, turyfer, nawikulariusz oraz M1 asystują celebransowi przy zasypce w identyczny sposób, jak przy pierwszym okadzeniu. M2 również zachowuje się w podobny sposób.
Po podaniu przez M1 trybularza celebransowi, ten okadza dary ofiarne. Po przyklęknięciu, kiedy celebrans okadza krzyż, M2 bez żadnych pokłonów bierze pulpit z mszałem i schodzi przed boczne stopnie ołtarza po stronie ewangelii, po czym obracając się przez prawe ramię, tam pozostaje. M1 cały czas asystuje celebransowi w okadzaniu ołtarza.
Gdy po raz drugi celebrans wraz z asystującym mu M1 będzie zmierzał w prawą stronę ołtarza, M2 wchodzi na suppendaneum i odkłada mszał - należy mszał ustawić blisko korporału, pod skosem, podobnie do pozycji, w której był on ustawiony przez celebransa po ewangelii. Następnie M2 dłuższą drogą udaje się od razu do kredencji, pamiętając o przyklęknięciu na środku przed ołtarzem. M2 nie będzie brał udziału w okadzeniu celebransa - przygotowuje się do lavabo, jednocześnie rozkładając ręczniczek na swojej prawej ręce, by M1 mógł go swobodnie wziąć w stosownym momencie.
W momencie okadzania celebransa, M1 ma po swojej lewej ręce turyferarza.
Lavabo
Po okadzeniu celebransa turyfer odbiera trybularz od M1 i od razu udaje się na środek przed ołtarzem, gdzie czeka aż swoją posługę przy lavabo skończą M1 oraz M2.
M1 bierze ręczniczek z ramienia M2 i razem posługują celebransowi przy obmyciu rąk. W międzyczasie turyfer może okadzić nawikulariusza.
Kiedy M1 oraz M2 skończą swoją posługę, turyfer okadza ich. Po okadzeniu M1 bierze dzwonki i razem z M2 udają się na środek przed ołtarzem, gdzie przyklękają, a następnie udają na swoje miejsca i klękają na najniższym stopniu.
Orate fratres i Prefacja
Ministranci M1 oraz M2 klęcząc, dają odpowiedź na Orate fratres celebransa. Na śpiew celebransa Dominus vobiscum obaj ministranci wstają - pozostali już stoją. Kiedy celebrans kończy śpiew Prefacji, akolici oraz nawikulariusz klękają wraz z ludem.
Kanon - przed Przeistoczeniem
M1 asystuje przy zasypce turyferowi podczas Memento za żywych, jeśli brak jest nawikulariusza.
Przeistoczenie
Tuż przed konsekracją, kiedy kapłan wyciąga ręce i trzyma je nad kielichem, wypowiadając elevata voce słowa Hanc igitur, M1 oraz M2 udają się na przedostatni stopień, klękając nieco bliżej celebransa.
Podczas konsekracji, tylko M2 jest odpowiedzialny za przytrzymanie ornatu celebransa - M1 skupia się na uderzeniach w dzwonek.
Po przeistoczeniu
Ministranci M1 oraz M2 wracają na swoje miejsca na najniższym stopniu i nadal klęczą.
Po kanonie
Na Oremus wszyscy wstają i stoją aż do zakończenia modlitwy Pax Domini celebransa.
Podczas Agnus Dei nie odpowiada się nic, natomiast należy uderzyć się w persi na słowo nobis. Rozpoczyna się obrzęd Komunii kapłana.
Jeśli wiadomym jest, że będzie komunia wiernych (poza samymi ministrantami), po wyrecytowaniu przez celebransa Agnus Dei, należy przykryć balaski obrusami do tego przeznaczonymi - ministrant M1 czyni to po stronie epistoły, ministrant M2 zaś po stronie ewangelii. Mogą do tego zostać wyznaczeni turyfer i nawikulariusz, którzy w tym czasie nie pełnią żadnej posługi. Balaski należy również zamknąć, jeśli jest taka potrzeba.
Komunia wiernych
Po krótkiej adoracji w ciszy celebransa, ściągnie on palkę z kielicha z Krwią Przenajświętszą, po czym przyklęknie. Wówczas wszyscy wstają.
M1 podaje dzwonki turyferowi i udaje się na środek przed ołtarzem.
Ostatecznie, kolejność, w jakiej ministranci powinni stać przed stopniami ołtarza, powinna wyglądać tak (licząc od lewej strony): M2, M1, nawikulariusz, turyfer. M2 w odpowiednim momencie rozpoczyna Confiteor.
M2 posługuje celebransowi z pateną podczas komunikowania wiernych.
Kiedy celebrans zamknie tabernakulum, M1 daje sygnał do powstania.
Ablucja
M1 oraz M2 udają się do kredencji i posługują celebransowi przy ablucji.
Po ablucji obaj udają się na środek przed ołtarzem i razem przyklękają na jedno kolano. M2 ustawia się na swoim miejscu po stronie ewangelii, a M1, przechodząc za M2, udaje się po mszał, by go przenieść na stronę epistoły i ustawia się na swoim miejscu przed stopniami ołtarza, po prawej stronie. Wszyscy stoją.
Jeśli komunia wiernych miała miejsce, ministranci M1 oraz M2 z powrotem przerzucają obrusy z balasek na stronę prezbiterium - ministrant M1 czyni to po stronie epistoły, ministrant M2 zaś po stronie ewangelii. Jeśli jest taka możliwość, mogą zostać do tego wyznaczeni inni ministranci, nie pełniący w tym czasie żadnej innej posługi, którzy mogą to zrobić jeszcze przed samą ablucją.
Jeśli balaski zostały zamknięte, można je otworzyć ponownie.
Ostatnie rozkazy
M1 odpowiada za dawanie znaków do przyklęknięcia i powstania w odpowiednich momentach. M1 oraz M2 pozostają na swoich miejscach - M1 jednak jest zwrócony w stronę odczytywanej ewangelii.
Turyfer wraz z nawikulariuszem ustawiają się na środku przed ołtarzem, zostawiając przed sobą miejsce dla celebransa. Turyfer ma po swojej prawej ręce nawikulariusza.
Po zakończeniu odczytywania ostatniej ewangelii przez celebransa, M1 daje odpowiedź i udaje się po biret celebransa.
Zakończenie
Po wspólnym przyklęknięciu M1 podaje biret celebransowi i procesja udaje się z powrotem do Zakrystii w takiej samej kolejności, w jakiej wychodzi się do Mszy św.