Spis treści

• Przed Mszą św.
• Msza katechumenów
  • Początek Mszy św.
  • Modlitwy u stopni ołtarza do Introitu
  • Pierwsze okadzenie
  • Introit i Kyrie
  • Zejście z ołtarza
  • Gloria
  • Kolekta i epistoła
  • Po epistole - Graduał, Alleluja/Traktus i Sekwencja
  • Ewangelia
  • Po ewangelii
  • Kazanie
  • Po kazaniu
  • Credo
• Msza wiernych
  • Offertorium
  • Trzecie okadzenie
  • Lavabo
  • Orate fratres i prefacja
  • Kanon - przed Przeistoczeniem
  • Przeistoczenie
  • Po Przeistoczeniu
  • Po kanonie
  • Komunia kapłana
  • Komunia wiernych
  • Ablucja
  • Ostatnie rozkazy
  • Zakończenie

Przed Mszą św.

Przed wypełnieniem tej anielskiej służby, jaką jest posługiwanie do Mszy św., cała asysta winna pomodlić się przed Najświętszym Sakramentem lub w zakrystii przed Krzyżem (zobacz modlitwy przed służbą).

Ceremoniarz, względnie osoby przez niego wyznaczone, przygotowuje wszystko, co potrzeba, tak jak to zostało podane w zasadach ogólnych dla Mszy św.. Dodatkowo, mszał jest już wyniesiony i otwarty przed Mszą św. na Introicie przypadającym na dany dzień. Wszelkie kommemoracje oraz prefacja również powinny być zaznaczone odpowiednią zakładką. Na ołtarzu również znajduje się kluczyk do tabernakulum.

Na ołtarzu również, znajduje się przygotowany kielich, stojący na rozłożonym korporale. Obok może znajdować się tabliczka z nutami do Gloria, Credo oraz Ite, missa est, jeśli jest taka potrzeba.

Gdy kapłan wejdzie do zakrystii, ministranci pozdrowią go pozdrowieniem Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus, po czym ceremoniarz idzie zapalić świece. Na ołtarzu powinno się palić 6 świec. Turyfer rozpala wegielek w trybularzu, nawikulariusz bierze łódkę do swoich rąk, a akolici zapalają swoje świece.

Kapłan umywszy ręce, zakłada szaty liturgiczne - w czasie tych czynności modli się, zatem nie należy mu w żaden sposób przeszkadzać lub zakłócać ciszy. Ceremoniarz asystuje kapłanowi przy ubieraniu paramentów.

Asysta wychodzi w następującej kolejności:

• turyfer i nawikulariusz
• akolici
• pozostali ministranci (jeśli są)
• ceremoniarz
• celebrans

Jeżeli jest to niedzielna Suma, przed Mszą św. następuje Asperges - należy postępować wówczas tak jak to opisano tutaj.

Msza katechumenów

Początek Mszy św.

Wychodząc do Mszy św., kiedy każda para dojdzie do środka na ołtarzu, czyni rewerencję na środku przed ołtarzem we własnym zakresie.

Turyfer oraz nawikulariusz ustawiają się dwa kroki przed kredencją tak, aby turyfer miał nawikulariusza po swojej lewej ręce. Nawikulariusz odkłada łódkę na kredencji.

Akolici, po przyjściu na swoje miejsca przy sediliach, odkładają świece. Starszy akolita (idący w procesji po prawej stronie), również zajmuje miejsce po prawej stronie, zaś młodszy akolita (idący w procesji po lewej stronie) zajmuje miejsce po lewej stronie.

Ceremoniarz odbiera biret od celebransa i odkłada go na sedilii kapłańskiej. Dołącza do niego po jego prawej stronie i daje znak do przyklęknięcia na oba kolana.

Schola w tym czasie odśpiewuje Introit przypadający na dany dzień, względnie następuje pieśń ludowa.

Modlitwy u stopni ołtarza do Introitu

Odpowiedzi udziela tylko i wyłącznie ceremoniarz. Gesty, znaki krzyża oraz pokłony obowiązują wszystkich.

Kiedy celebrans znajdzie się już na suppendaneum, ceremoniarz daje znak do powstania. Nawikulariusz bierze wówczas łódkę do ręki i wraz z turyferem przygotowuje się do pierwszego okadzenia. Schola w tym czasie intonuje śpiew Kyrie.

Pierwsze okadzenie

Turyfer oraz nawikulariusz wchodzą na suppendaneum od strony epistoły i podchodzą aż do samego celebransa stojącego na środku. Turyfer ma nawikulariusza po swojej lewej ręce. Ceremoniarz ze swojego miejsca wchodzi na przedostatni stopień, ustawiając się między celebransem a pozostałą asystą. Turyfer otwiera trybularz w taki sposób, aby celebrans mógł swobodnie dokonać zasypki. Nawikulariusz otwiera łódkę tak, aby ceremoniarz mógł chwycić za łyżeczkę i podać ją celebransowi. Ceremoniarz, po podaniu łyżeczki celebransowi, prosi go o błogosławieństwo słowami: Benedicite, Pater, reverende. Po czym następuje nasypanie kadzidła do trybularza przez celebransa.

Po zasypce celebrans oddaje łyżeczkę ceremoniarzowi, po czym ten odkłada ją do łódki. Turyfer nadal trzyma trybularz otwarty aż do momentu błogosławieństwa celebransa: Ab illo benedicaris in cuius honore cremaberis. Amen. Dopiero wtedy turyfer zamyka trybularz i podaje go ceremoniarzowi w taki sposób, by ceremoniarz chwycił prawą ręką uchwyt, zaś lewą ręką łańcuszki u dołu.

Nawikulariusz odkłada łódkę na kredencję, po czym wraca na swoje miejsce. Turyfer udaje się na środek przed ołtarzem i po przyklęknięciu, któtszą drogą staje po lewej stronie celebransa, by mu asystować przy okadzeniu ołtarza.

Ceremoniarz z trybularzem w ręce wchodzi na suppendaneum, po czym podaje go celebransowi, najpierw całując uchwyt trybularza, potem dłoń celebransa. Za każdym razem, kiedy ceremoniarz i turyfer wraz z celebransem mijają krzyż, robią przyklęknięcie. Ceremoniarz oraz turyfer asystują celebransowi swoim ramieniem w taki sposób, aby ten mógł się na nich oprzeć swoimi ramionami, kiedy przyklęka, trzymając trybularz.

Po otrzymaniu trybularza od ceremoniarza następuje pierwsze przyklęknięcie, po czym celebrans okadza krzyż. Po tym przyklęknięciu, starszy akolita wchodzi na suppendaneum od strony epistoły i bez żadnych pokłonów bierze pulpit z mszałem i schodzi przed boczne stopnie ołtarza po stronie epistoły, po czym obracając się przez lewe ramię, tam pozostaje.

Po okadzeniu krzyża następuje drugie przyklęknięcie i okadzenie prawej strony ołtarza. Gdy asysta zmierza już w kierunku środka ołtarza, starszy akolita odkłada pulpit z mszałem i wraca na swoje miejsce. W tym czasie następuje okadzenie ołtarza po stronie ewangelii.

Pod koniec okadzenia ołtarza, po czwartym przyklęknięciu, ceremoniarz schodzi jeden stopień niżej i odwracając się przez lewe ramię, czeka na celebransa, by ten podał mu trybularz. W tym czasie turyfer, udając się jak najkrótszą drogą przed boczne stopnie ołtarza, dołącza do ceremoniarza, tak by miał go po swojej prawej ręce.

Ceremoniarz odbiera od celebransa trybularz w taki sposób, by uchwyt miał w prawej dłoni, a łańcuszki w lewej. Zachowuje przy tym odpowiednie rewerencje. Następnie, odwracając się przez prawe ramię, schodzi i dołącza do nadchodzącego turyfera. Schodząc, chwyta trybularz w taki sposób, aby ponownie miał uchwyt w lewej dłoni, a łańcuszki w prawej. Będąc już na posadzce obok turyfera, odwraca się przez lewe ramię, by miał celebransa przed sobą, po czym wraz z turyferem czynią głęboki pokłon.

Ceremoniarz okadza celebransa trzema podwójnymi ruchami (3x2). Po okadzeniu następuje znowu głęboki pokłon wraz z turyferem, a potem przekazanie trybularza przez ceremoniarza turyferowi.

Introit i Kyrie

Turyfer wraca na swoje miejsce. Ceremoniarz wstępuje na przedostatni stopień od strony bocznej i wskazuje otwartą dłonią w mszale Introit celebransowi. Następnie ceremoniarz daje celebransowi odpowiednie odpowiedzi na Kyrie.

Zejście z ołtarza

Gdyby śpiew scholi przedłużał się, celebrans może zejść z ołtarza, by usiąść na sedili. Wówczas wraz z celebransem ceremoniarz robią pokłon prosty większy i udają się do sedilli. Ceremoniarz zawsze obraca się wtedy przodem do celebransa. W drodze do sedili wyprzedza go o krok, bierze biret do ręki, aby celebrans mógł usiąść. Ceremoniarz dba o to, by celebrans siadając, nie usiadł na ornacie, lecz by on swobodnie wisiał za sedilią. Następnie podaje biret celebransowi i ustawia się do niego bokiem, tak by miał siedzącego celebransa po swojej lewej ręce.

Kiedy celebrans siada, w tym samym momencie akolici i nawikulariusz siadają na swoich miejscach. Turyfer pozostaje w postawie stojącej. Kiedy celebrans wstaje, akolici i reszta ministrantów również wstają.

Ceremoniarz daje znak celebransowi, by udać się z powrotem do ołtarza, zwracając się ku niemu i czyniąc pokłon prosty większy. Wówczas celebrans zdejmuje biret i podaje go ceremoniarzowi, po czym wstaje. Ceremoniarz odkłada biret na sedilii celebransa i razem z nim udaje się na środek ołtarza, ustawiając się po jego prawej ręce. Razem przyklękają na jedno kolano, po czym celebrans wchodzi na suppendaneum, a ceremoniarz przytrzymuje mu fałdy alby.

Gloria

Celebrans udaje się na środek ołtarza, by zaintonować hymn Gloria in excelsis Deo. Ceremoniarz posługuje mu tabliczką z nutami. Następnie ceremoniarz, obracając się przez prawe ramię, schodzi z suppendaneum i udaje się na miejsce u stopni ołtarza po prawej stronie.

Kiedy celebrans będzie chciał zejść z ołtarza podczas śpiewu scholi, czyni wraz z ceremoniarzem przyklęknięcie. Reszta asysty nie przyklęka. Po przyklęknięciu ceremoniarz obraca się przez prawe ramię, a dochodząc do sedilii, obraca się przez lewe ramię o 270 stopni, tak by obrót wykonać przodem do celebransa i ustawić się przed sedilią celebransa.

Obowiązują te same zasady, jak opisano w zejściu z ołtarza. Ceremoniarz daje znak celebransowi poprzez pokłon prosty większy ku niemu, by ten ściągnął biret na rewerencję w czasie śpiewu, na następujących słowach:

• unigenite, tak by rewerencja nastąpiła na słowa Iesu Christe
• drugie peccata mundi, tak by rewerencja nastąpiła na słowa suscipe deprecationem nostram
• Altissimus, tak by rewerencja nastąpiła na słowa Iesu Christe

Po daniu znaku celebransowi, ceremoniarz następnie obraca się przez prawe ramię w kierunku krzyża i czyni wraz z pozostałą asystą i celebransem rewerencję.

Podczas Cum Sancto Spiritu ceremoniarz pierw obraca się przez lewe ramię przodem do celebransa i czyni znak krzyża, po czym odbiera od niego biret. Następuje powrót do ołtarza, tak jak opisano wyżej. Kiedy celebrans wejdzie na suppendaneum, ceremoniarz ustawia się przy mszale, po stronie epistoły, na przedostatnim stopniu, tak jak przy Introicie.

Kolekta i epistoła

W czasie gdy celebrans podchodzi do mszału po wezwaniu wiernych do modlitwy, ceremoniarz wskazuje mu miejsce początku Kolekty (Oratio). Jeżeli występuje więcej niż jedna Kolekta i znajduje się ona na innej stronie, ceremoniarz podczas modlitwy kończącej otwiera mszał na tej stronie. Celebrans może również dać znak ceremoniarzowi, by to uczynić, gestem skierowania złożonych dłoni w dół, ku mszałowi.

Po odśpiewaniu wszystkich kolekt, następuje lekcja. Akolici i pozostali ministranci siadają. Ceremoniarz, turyfer oraz nawikulariusz pozostają na swoim miejscach, w postawie stojącej. Po skończeniu śpiewania lekcji przez celebransa, ceremoniarz odpowiada Deo Gratias.

Po epistole - Graduał, Alleluja/Traktus i Sekwencja

Akolici oraz pozostali ministranci wstają na Graduał. Schola w tym czasie intonuje śpiew. Jeśli nie ma scholi, nie ma wówczas śpiewu w ogóle.

Kapłan odczytuje Graduał, Alleluja/Traktus i Sekwencję, jeśli występuje. Po odczytaniu może zejść z ołtarza - wówczas postępuje się dokładnie tak jak opisano wyżej.

Sekwencja może być odśpiewywana przez scholę w następujące święta (w nawiasach podano, przy jakich wersetach ceremoniarz może dać sygnał celebransowi, aby udać się na zasypkę przed ewangelią):

• Wielkanoc i całą oktawę (Dic nobis, Maria, quid vidisti in via?)
• Zesłanie Ducha Świętego i całą oktawę (Lava quod est sordidum)
• Boże Ciało (Ecce panis Angelorum)
• Siedmiu Boleści Najświętszej Maryi Panny (Fac, ut portem Christi mortem)
• Msze św. żałobne (Oro supplex et accilinis)

Kiedy celebrans zbliża się w kierunku środka ołtarza, turyfer wraz z nawikulariuszem i ceremoniarzem asystują mu w zasypce w identyczny sposób jak przy pierwszej zasypce.

W tym czasie akolici biorą świece i udają się na środek przed stopniami. Starszy akolita idzie z prawej strony, młodszy akolita idzie z lewej strony. Kiedy dojdą do środka ołtarza, ustawiają się plecami do ołtarza tuż za balaskami, tak aby było miejsce dla ceremoniarza i turyfera przed nimi. Następnie obracają się ku sobie w taki sposób, by znowu być przodem do ołtarza. Wówczas starszy akolita znajdzie się z lewej strony, młodszy akolita zaś z prawej. Starszy akolita trzyma swoją świecę po lewej stronie, zaś młodszy akolita po prawej.

Po zasypce nawikulariusz odkłada łódkę na kredencję i pozostaje na swoim miejscu. Turyfer schodzi z suppendaneum bocznymi stopniami po stronie epistoły i ustawia się przed akolitami, zostawiając nieco miejsca po swojej lewej stronie dla ceremoniarza.

Ceremoniarz bierze pulpit z mszałem i krótszą drogą dołącza do pozostałej asysty, ustawiając się na wolnym miejscu zostawionym przez turyfera. Kiedy ceremoniarz daje znak, wszyscy przyklękają.

Następnie ceremoniarz krótszą drogą wchodzi na suppendaneum, by ustawić pulpit z mszałem po stronie ewangelii. Po czym schodzi stopień niżej i obracając się przez prawe ramię, ustawia się przodem do mszału. Gdy celebrans zbliży się doń, ceremoniarz wskazuje mu miejsce początku wyjątku z ewangelii na dany dzień.

W tym czasie, akolici wraz z turyferem udają się na stronę ewangelii w następującej kolejności: starszy akolita, turyfer, młodszy akolita. Ustawiają się na posadzce przy bocznych stopniach.

Ewangelia

Następuje odśpiewanie ewangelii. Po uczynieniu małych znaków krzyża, ceremoniarz odwraca się przez lewe ramię do turyfera i odbiera od niego trybularz, chwytając prawą dłonią uchwyt, a lewą dłonią łańcuszki, nieco wyżej niż zwykle, ale nadal w dolnej części, tak aby celebrans odbierając trybularz, był w stanie od razu przejść do okadzenia. Po czym odwraca się z powrotem, przez prawe ramię, przodem do celebransa, wchodzi na suppendaneum i podaje mu trybularz, bez żadnych pocałowań. Po podaniu trybularza ceremoniarz może bez żadnych obróceń zejść stopień niżej na swoje miejsce. Przed okadzeniem przez celebransa ewangelii ceremoniarz robi głęboki pokłon.

Po okadzeniu przez celebransa ceremoniarz odbiera trybularz, poruszając się w ten sam sposób, jak przy podawaniu. Ceremoniarz oddaje trybularz turyferowi dopiero po rewerencji na imię Iesus, wykonując dokładnie te same obroty, jak przy odbiorze, po czym ustawia się przodem do mszału.

Po zakończeniu odśpiewania ewangelii, ceremoniarz daje odpowiedź, po czym następuje powrót na swoje miejsca.

Po ewangelii

Procesja wyrusza na środek przed ołtarzem w odwrotnej kolejności, w jakiej przybyła na stronę ewangelii. A zatem: młodszy akolita, turyfer, starszy akolita. Ceremoniarz idzie za starszym akolitą.

Akolici ustawiają się na środku przed ołtarzem, tuż za balaskami, podobnie jak przed przejściem na stronę ewangelii przed ewangelią. Najpierw akolici, będąc plecami do Najświętszego Sakramentu, ustawiają się tak, by młodszy akolita, prowadzący procesję, znalazł się po prawej stronie, a starszy akolita po lewej. Kiedy już przybędą na swoje miejsca, obracają się przodem do siebie tak, by będąc przodem do Najświętszego Sakramentu, finalnie starszy akolita był po prawej stronie, a młodszy akolita po lewej stronie.

Turyfer zaś musi udać się do zakrystii. Jeśli wyjście do Mszy św. było procesyjne (tj. przez środek kościoła), ustawia się on za akolitami. W przeciwnym wypadku staje na środku przed ołtarzem, mając za sobą akolitów i będąc nieco po prawej stronie, tak aby dołączający do niego ceremoniarz znalazł się po jego lewej ręce.

Ceremoniarz udaje się na środek przed ołtarzem. Jeśli turyfer znajduje się przed akolitami, dołącza do niego tak, aby miał go po swojej prawej ręce.

Kazanie

Jeśli wiadomym jest, że będzie głoszone kazanie, celebrans ściągnie manipularz i odłoży go na mszale, względnie na ołtarzu.

Przy wyjściu procesyjnym, kiedy turyfer znajduje się za akolitami, tylko ceremoniarz przyklęka, przechodząc przez środek. Turyfer czeka na swoim miejscu. W przeciwnym wypadku, turyfer przyklęka wraz z ceremoniarzem, po czym turyfer udaje się do zakrystii, za plecami ceremoniarza. Ceremoniarz w obu przypadkach udaje się po biret, po czym czeka wraz z pozostałymi na celebransa schodzącego z ołtarza, na swoim miejscu po prawej stronie przy stopniach ołtarza.

Kiedy celebrans zejdzie z ołtarza, wszyscy czynią wraz z nim rewerencję, po czym ceremoniarz podaje celebransowi biret. W tym czasie akolici udają się na swoje miejsca siedzące, za plecami celebransa i ceremoniarza. Ceremoniarz czeka, aż akolici go wyprzedzą i dopiero wówczas udaje się do sedilii kapłańskiej i obracając się przez lewe ramię, ustawia się w ten spsób, by ołtarz miał po swojej prawej ręce.

Jeśli turyfer był ustawiony za akolitami, obracając się przez prawe ramię, udaje się środkiem kościoła do zakrystii.

Jeśli celebrans przed wygłoszeniem kazania będzie odczytywał z mszalika epistołę i ewangelię w języku ojczystym, wówczas akolici, nawikulariusz oraz pozostali ministranci mogą usiąść na lekcję, natomiast wstają na ewangelię, w czasie kiedy celebrans wypowiada słowa powstawszy, wysłuchajcie. Mogą ponownie usiąść po słowach Tyle jest słów świętej ewangelii przeznaczonych na dzisiejszą uroczystość. Ceremoniarz cały czas pozostaje w postawie stojącej.

Po kazaniu

Po zakończonym kazaniu, akolici oraz nawikulariusz wstają.

Turyfer, będący w Zakrystii, rozpala drugi węgielek w trybularzu.

Ceremoniarz dołącza do celebransa zmierzającego na środek przed ołtarzem i odbiera od niego biret, po czym odkłada go na sedilię celebransa i wraca na miejsce po prawej stronie przed stopniami ołtarza. Celebrans w tym czasie wchodzi na suppendaneum i zakłada manipularz.

Credo

W święta II klasy i wyżej (z wyjątkiem mszy żałobnych) kapłan intonuje śpiew Credo. Ceremoniarz w razie potrzeby posługuje tabliczką z nutami. Następnie ceremoniarz, obracając się przez prawe ramię, schodzi z suppendaneum i udaje się na miejsce u stopni ołtarza po prawej stronie.

W czasie recytacji Credo przez celebransa, ceremoniarz daje znak na przyklęknięcie na jedno kolano na słowa Et incarnatus est, a po słowach et homo factus est daje ponownie znak, tym razem do powstania.

Kiedy celebrans będzie chciał zejść z ołtarza podczas śpiewu scholi, czyni wraz z ceremoniarzem przyklęknięcie, o ile będzie to się działo przed śpiewem przez scholę słów Et incarnatus est. Reszta asysty nie przyklęka. Dojście do sedilii wówczas odbywa się dokładnie w ten sam sposób, jak podczas Gloria. W przeciwnym razie wszyscy pozostają na swoich miejscach.

Jeśli celebrans nie zszedł z ołtarza wcześniej, w okolicach śpiewu przez scholę et propter nostram salutem zejdzie z suppendaneum na środek przed ołtarzem - wówczas ceremoniarz ustawia się obok niego po prawej stronie. Na słowa Et incarnatus est ceremoniarz daje znak do przyklęknięcie na oba kolana, a po słowach et homo factus est daje ponownie znak, tym razem do powstania.

Celebrans wraz z ceremoniarzem udają się do sedilii. Razem czynią przyklęknięcie na jedno kolano, po czym ceremoniarz obraca się przez lewe ramię o 270 stopni i poprzedza celebransa w podążaniu do sedilii i postępuje tak samo, jak opisano w zejściu z ołtarza.

Ceremoniarz daje znak celebransowi poprzez pokłon prosty większy ku niemu, by ten ściągnął biret na rewerencję w czasie śpiewu, na następujących słowach:

• Patre et Filio, tak by rewerencja nastąpiła na słowa simul adoratur

Po daniu znaku celebransowi, ceremoniarz następnie obraca się przez prawe ramię w kierunku krzyża i czyni wraz z pozostałą asystą i celebransem rewerencję.

Podczas resurrectionem mortuorum ceremoniarz ponownie czyni pokłon prosty większy ku celebransowi, by ten ściągnął biret. Natomiast na słowach et vitam venturi saeculi czyni się znak krzyża, po czym odebrawszy biret od celebransa, udaje się wraz z nim na środek przed ołtarzem. Celebrans wchodzi na suppendaneum, a ceremoniarz ustawia się po prawej stronie przed stopniami.

Msza wiernych

Offertorium

Kapłan ponownie wzywa wiernych do modlitwy. Po Oremus młodszy akolita chwyta dzwonek i kiedy kapłan będzie zdejmował welon z kelicha, uderza w niego raz. Następnie, obaj akolici przygotowują się do posługi z ampułkami - starszy akolita z winem, młodszy akolita z wodą.

W tym czasie turyfer wraca pod ołtarz z rozpalonym drugim węgielkiem i udaje się na miejsce obok kredencji. Ustawia się w taki sposób, by nie przeszkadzać akolitom w posłudze.

Kiedy akolici wrócą na swoje miejsce, turyfer, nawikulariusz oraz ceremoniarz przygotowują się do trzeciego okadzenia.

Trzecie okadzenie

Kiedy celebrans zacznie czynić znaki Krzyża nad darami ofiarnymi, turyfer, nawikulariusz oraz ceremoniarz asystują celebransowi przy zasypce w identyczny sposób, jak przy pierwszym okadzeniu.

Po zasypce, młodszy akolita dołącza do turyferarza udającego się na środek przed ołtarzem, idąc za nim. Na środku obaj przyklękają jednocześnie, przy czym młodszy akolita znajduje się za turyferem. Turyfer krótszą drogą wchodzi na suppendaneum, aby asystować celebransowi wraz z ceremoniarzem przy okadzeniu ołtarza i darów ofiarnych. Młodszy akolita ustawia się zaś po lewej bocznej stronie ołtarza, przed stopniami.

Kiedy celebrans będzie okadzał krzyż ołtarzowy, młodszy akolita wchodzi na suppendaneum, aby wziąć pulpit z mszałem. W tym celu turyfer robi krok w tył, aby zrobić mu miejsce. Po wzięciu pulpitu z mszałem odwraca się przez lewe ramię i schodzi z suppendaneum. Po czym odwracając się przez prawe ramię, ustawia się ponownie na miejscu przed stopniami. Po trzecim wspólnym przyklęknięciu celebransa, ceremoniarza i turyfera, kiedy ceremoniarz będzie odbierał trybularz od celebransa, młodszy akolita wchodzi na suppendaneum i odkłada pulpit z mszałem na miejsce. Następnie odwraca się przez lewe ramię i długą drogą wraca do kredencji, aby przygotować się wraz ze starszym akolitą do Lavabo.

Lavabo

Po okadzeniu celebransa ceremoniarz wraz z turyferem przesuwają się w lewą stronę, by zrobić miejsce akolitom posługującym celebransowi przy Lavabo. Tam, na boku, ceremoniarz podaje trybularz turyferowi, po czym obaj udają się na środek przed ołtarzem, gdzie turyfer ustawia się za plecami ceremoniarza, po czym razem przyklękają. Ceremoniarz, krótszą drogą, wchodzi na suppendaneum i będąc przy mszale, obraca się przez prawe ramię przodem do turyferarza. Turyfer w tym czasie oczekuje na ceremoniarza na swoim miejscu i gdy ten będzie gotów, wzajemnie oddają sobie rewerencję, czyniąc pokłon prosty większy. Turyfer okadza ceremoniarza jednym pojedynczym ruchem, po czym ponownie ceremoniarz i turyfer oddają sobie wzajemnie rewerencję. Ceremoniarz obraca się przez lewe ramię i stoi przy ołtarzu, nieco po jego lewej stronie, będąc ustawionym pod kątem ok. 45 stopni przodem do tabernakulum, mając po lewej ręce pulpit z mszałem. W tym samym czasie turyfer obraca się przez prawe ramię w stronę kredencji, gdzie oczekuje, aż akolici skończą posługiwać celebransowi przy Lavabo.

Akolici w tym czasie posługują celebransowi przy Lavabo - starszy akolita jest odpowiedzialny za ręczniczek, zaś młodszy akolita za obmycie. Po powrocie do kredencji, odwracają się przodem do siebie tak, by ustawić się przodem do oczekującego na nich turyfera. Po wzajemnej rewerencji, turyfer okadza pojedynczym ruchem kolejno starszego akolitę oraz młodszego akolitę, po czym ponownie czynią wobec siebie rewerencję. Po zakończeniu okadzenia starszy akolita bierze do ręki dzwonek i wraz z młodszym akolitą udają się na środek przed ołtarzem, gdzie wspólnie przyklękają - starszy akolita będąc po prawej stronie, a młodszy po lewej. Po przyklęknięciu, obaj rozchodzą się odpowiednio na prawą i lewą stronę i przyklękają na oba kolana najniższym stopniu.

W tym samym czasie, kiedy akolici udają się przed ołtarz, turyfer w podobny sposób okadza osobno nawikulariusza.Następnie przyklęka na środku przed ołtarzem i obraca się przez prawe ramię, tak by ustawić się przodem do ludu, po czym wychodzi nieco poza obszar prezbiterium i wykonuje pokłon prosty większy przed siebie. Następnie okadza lud najpierw wykonując ruch trybularzem przed siebie, następnie w lewą stronę, a na koniec w prawą. Turyfer kończy okadzenie ponowną rewerencją, ponownie obraca się przez prawe ramię, przyklęka na środku przed ołtarzem i wraca na swoje miejsce obok nawikulariusza.

Orate fratres i Prefacja

Następuje wezwanie do modlitwy przez celebransa słowami Orate fratres. Kiedy kapłan obróci się przodem do ołtarza lub wcześniej wypowie elevata voce słowo omnipotentem, ceremoniarz rozpoczyna odpowiedź Suscipiat Dominus…

Na śpiew celebransa Dominus vobiscum akolici wstają. Schola wraz z ludem dają odpowiednie odpowiedzi. Kiedy celebrans kończy śpiew Prefacji, akolici oraz nawikulariusz klękają wraz z ludem. Schola rozpoczyna śpiew Sanctus.

W tym samym czasie celebrans jest lekko pochylony wraz z całą asystą, lecz tylko on wypowiada słowa modlitwy. Akolita uderza w dzwonki trzykrotnie. Na słowa Benedictus qui venit należy się wyprostować i uczynić wraz z kapłanem znak Krzyża. Ceremoniarz przewraca stronę mszału na Canon Missae.

Kanon - przed Przeistoczeniem

Odpowiedzialnością ceremoniarza jest zadbać, by celebrans miał otworzony mszał na modlitwach Kanonu, które w tej chwili on odmawia. Jeśli ceremoniarz ma przewrócić na kolejną stronę, celebrans mając rozłożone ręce, daje znak lewą ręką.

W czasie Memento za żywych, kiedy celebrans składa ręce i modli się chwilę w milczeniu, ceremoniarz, obróciwszy się przez lewe ramię, odsuwa się od celebransa na odległość dwóch kroków i będąc przy krańcu suppendaneum, obraca się przez prawe ramię i ustawia przodem do celebransa, lekko również się pochylając ku niemu. Kiedy celebrans rozkłada ponownie ręce, ceremoniarz wraca powolnym krokiem na miejsce tuż obok niego. Na znak od celebransa, ceremoniarz przewraca stronę na odpowiednią modlitwę Communicantes.

W tym samym czasie, turyfer oraz nawikulariusz zasypują kadzidło przed Przeistoczeniem. Nawikulariusz wstaje i bierze łódkę z kredencji i nasypuje kadzidła do trybularza. Po zasypce odkłada łódkę z powrotem na kredencję i klęka na swoim miejscu.

Jeśli brak jest nawikulariusza, turyfer bierze łódkę z kredencji i podchodzi do starszego akolity, który powstawszy, odbiera łódkę od turyfera i nasypuje kadzidła do trybularza. Po zasypce oddaje łódkę turyferowi i klęka z powrotem na swoim miejscu. Turyfer wówczas odstawia łódkę na kredencję i pozostaje w postawie stojącej na swoim miejscu.

Przeistoczenie

Tuż przed konsekracją, kiedy kapłan wyciąga ręce i trzyma je nad kielichem, wypowiadając elevata voce słowa Hanc igitur, starszy akolita uderza w dzwonek raz. Ceremoniarz, obróciwszy się przez prawe ramię, schodzi stopień niżej i przyklęka na oba kolana. Turyfer w tym samym czasie podchodzi do stopni ołtarza i klęka obok starszego akolity, mając go po swojej lewej ręce.

Po wypowiedzeniu słów konsekracji, ceremoniarz przytrzymuje ornat celebransa. Starszy akolita uderza w dzwonek. Turyfer okadza Święte Postaci trzema podwójnymi ruchami (3x2), jeśli to możliwe, w synchronizacji z uderzeniami dzwonka.

Po przeistoczeniu

Kiedy celebrans będzie dotykał Świętych Postaci, czy to bezpośrednio Ciała Pańskiego, czy to poprzez ściągnięcie palki z kielicha zawierającego Krew Przenajświętszą, zawsze przyklęka na jedno kolano. Wówczas ceremoniarz przyklęka razem z nim i asystuje celebransowi swoim ramieniem w taki sposób, aby ten mógł się na nim oprzeć swoim ramieniem, kiedy przyklęka.

Na ceremoniarzu spoczywa również odpowiedzialność za mszał, by był on otwarty na odpowiedniej stronie.

Po Przeistoczeniu wina w Krew Przenajświętszą, ceremoniarz natychmiast wstaje i udaje się do mszału, by przewrócić stronę celebransowi, aby ten mógł kontynuować odmawianie Kanonu. Po przewróceniu strony zwraca się ku Najświętszemu Sakramentowi spoczywającym na korporale i przyklęka na jedno kolano, po czym pozostaje w pozycji stojącej.

W tym czasie turyfer wstaje, bierze łódkę z kredencji i zanosi je do Zakrystii. Kiedy wróci na swoje miejsce, klęka obok nawikulariusza.

Podczas Memento, tym razem za zmarłych, ceremoniarz odsuwa się od celebransa w ten sam sposób jak przy Memento za żywych.

Na słowa Nobis quoque peccatoribus elevata voce, należy raz uderzyć się w piersi.

Podczas modlitwy Per ipsum…, gdy celebrans podnosi nieco do góry kielich wraz z konsekrowaną hostią i wypowiada słowa omnis honor et gloria, starszy akolita uderza raz w dzwonki. Kanon kończy się odśpiewanymi słowami przez celebransa Per omnia saecula saeculorum, na co schola odpowiada Amen.

Po kanonie

Na Oremus wszyscy wstają.

Po odśpiewanej Modlitwie Pańskiej przez celebransa, ceremoniarz w tym samym czasie, kiedy schola odśpiewuje odpowiedź, po cichu również udziela jej celebransowi, by ten mógł kontynuować odprawianie Mszy św. Po modlitwie Pax Domini, kiedy schola da odpowiedź, po przyklęknięciu celebransa i ceremoniarza, reszta asysty klęka na oba kolana.

Podczas Agnus Dei nie odpowiada się nic, natomiast należy uderzyć się w persi na słowo nobis. Rozpoczyna się obrzęd Komunii kapłana.

Jeśli wiadomym jest, że będzie komunia wiernych (poza samymi ministrantami), po wyrecytowaniu przez celebransa Agnus Dei, należy przykryć balaski obrusami do tego przeznaczonymi - starszy akolita czyni to po stronie epistoły, młodszy akolita zaś po stronie ewangelii. Balaski należy również zamknąć, jeśli jest taka potrzeba.

Komunia kapłana

Kapłan bierze do rąk Ciało Pańskie i pochyla się głęboko. Wówczas starszy akolita bierze do ręki dzwonek i na każde Domine wypowiedziane elevata voce, bądź uderzenie się w piersi kapłana, gdyby słowa nie były słyszalne, uderza dzwonkiem raz. Ceremoniarz w tym czasie również jest lekko pochylony.

Gdy kapłan czyni Znak Krzyża Ciałem Pańskim, ceremoniarz odsuwa się od niego w podobny sposób, jak przy Memento i w momencie spożywania przez celebransa Ciała Pańskiego, czyni pokłon głęboki w stronę celebransa. Pozostała asysta czyni to samo. Kiedy celebrans się wyprostuje, ministranci również to robią, a dodatkowo ceremoniarz dołącza z powrotem na miejsce obok celebransa.

Komunia wiernych

Po krótkiej adoracji w ciszy celebransa, ściągnie on palkę z kielicha z Krwią Przenajświętszą, po czym przyklęknie. Ceremoniarz asystuje zwyczajowo przy tym przyklęknięciu, po czym obracając się przez lewe ramię, schodzi z suppendaneum i udaje się przed stopnie ołtarza, ustawiając się jako pierwszy ministrant od lewej strony.

W tym czasie pozostali ministranci wstają. Starszy akolita podaje dzwonki turyferarzowi, który odkłada je na kredencji. Następnie turyfer bierze patenę i udaje się przed stopnie ołtarza, ustawiając się jako pierwszy ministrant od prawej strony.

Akolici w tym czasie ustawiają się mniej więcej na środku przed stopniami ołtarza, oczekując na pozostałych ministrantów.

Ostatecznie, kolejność, w jakiej ministranci powinni stać przed stopniami ołtarza, powinna wyglądać tak (licząc od lewej strony): ceremoniarz, młodszy akolita, starszy akolita, nawikulariusz, turyfer. Kiedy wszyscy są na swoich miejscach, najpierw ceremoniarz daje sygnał do przyklęknięcia na jedno kolano. Następnie wszyscy wchodzą na najniższy stopień ołtarza, po czym ceremoniarz daje sygnał do klęknięcia na oba kolana na przedostatnim stopniu. Ceremoniarz w odpowiednim momencie rozpoczyna Confiteor.

Kiedy każdy z ministrantów przyjmie Komunię Świętą, powstaje, schodzi ze stopni ołtarza i na posadzce przyklęka na jedno kolano, po czym udaje się na swoje miejsce i klęka na oba kolana. Tabernakulum jest otwarte, zatem należy zachować się tak, jakby był wystawiony Najświętszy Sakrament.

Ceremoniarz posługuje celebransowi podczas komunikowania wiernych. Po skończonym rozdawaniu Komunii św. oddaje celebransowi patenę, a następnie przyklęka na najniższym stopniu lub posadzce i pozostaje w tej pozycji aż do momentu zamknięcia przez celebransa tabernakulum. Kiedy celebrans zamknie tabernakulum, ceremoniarz daje sygnał do powstania.

Ablucja

Akolici posługują celebransowi przy ablucji. Ceremoniarz pozostaje na miejscu przed stopniami ołtarza, turyfer oraz nawikulariusz pozostają na swoich miejscach.

Po skończonej ablucji ceremoniarz przenosi pulpit z mszałem na stronę epistoły, gdzie po przeniesieniu otwiera go na formularzu z danego dnia, na Communio. Po czym ustawia się na przedostatnim stopniu od strony bocznej (tak jak na Introit oraz Kolektę) i wskazuje otwartą dłonią w mszale modlitwę celebransowi, gdy ten będzie podchodził do mszału po zakończonej ablucji.

Jeśli komunia wiernych miała miejsce, akolici z powrotem przerzucają obrusy z balasek na stronę prezbiterium - starszy akolita czyni to po stronie epistoły, młodszy akolita zaś po stronie ewangelii. Jeśli jest taka możliwość, mogą zostać do tego wyznaczeni inni ministranci, nie pełniący w tym czasie żadnej innej posługi.

Na modlitwie Postcommunio należy zachowywać się i dawać dokładnie te same odpowiedzi, jak przy kolekcie.

Ostatnie rozkazy

Po modlitwie Postcommunio ceremoniarz wchodzi na suppendaneum, aby zamknąć mszał - kładzie go na pulpicie grzbietem zwróconym do prawej strony, tak żeby otwarcie było zwrócone w stronę ewangelii. Po czym asystuje celebransowi z nutami do śpiewu Ite, missa est, ustawiając się na najniższym stopniu. Następnie odkłada tabliczę z nutami i ustawia się po lewej stronie od boku, tak by mieć przed sobą tabliczę z ostatnią ewangelią. Kiedy celebrans całuje ołtarz, ceremoniarz daje znak do przyklęknięcia na błogosławieństwo.

Po udzieleniu błogosławieństwa, ceremoniarz daje znak do powstania, po czym wchodzi na przedostatni stopień i bierze do ręki tabliczkę z Ostatnią Ewangelią i posługuje mu w taki sposób, by celebrans miał ją na wysokości swoich oczu. Ceremoniarz również daje odpowiednie odpowiedzi - nie czyni on jednak małych znaków Krzyża z tego względu, że trzyma już w rękach tabliczkę z ewangelią.

Po rozpoczęciu odczytu ewangelii przez celebransa, reszta asysty ustawia się do wyjścia dokładnie w ten sam sposób, w jaki procesja przygotowuje się do ewangelii.

Na słowa Et verbum caro factum est ceremoniarz nie przyklęka, ale robi pokłon prosty średni. Reszta asysty, wraz z celebransem, przyklęka na jedno kolano. Po zakończeniu odczytywania ostatniej ewangelii przez celebransa, ceremoniarz daje odpowiedź i odkłada tabliczkę z ewangelią na swoje miejsce.

Zakończenie

Ceremoniarz, obróciwszy się przez lewe ramię, udaje się długą drogą po biret celebransa, przyklękając po drodze na środku przed ołtarzem. Celebrans w tym czasie schodzi z suppendaneum i ustawia się na środku, przed ołtarzem. Ceremoniarz dołącza do niego po prawej stronie. Reszta procesji znajduje się za plecami celebransa i ceremoniarza. Po wspólnym przyklęknięciu ceremoniarz podaje biret celebransowi i procesja udaje się z powrotem do Zakrystii w takiej samej kolejności, w jakiej wychodzi się do Mszy św.